Cách đây ít tháng, tụi mình đã giới thiệu về dự án trồng vườn rừng bắt đầu từ những bước đầu tiên: phục hồi dưỡng chất trong đất. Và công việc này sẽ bao gồm những giai đoạn như trồng cây tiên phong, cắt tỉa lấy sinh khối, trồng đan xen những loại cây thuộc tầng tán khác.
Trải qua 3 tháng, khu vườn giờ đây đã phủ xanh đầy sức sống. Chúng mình biết chặng đường phía trước vẫn còn nhiều gian nan nhưng màu xanh của khu vườn hiện tại chính là dấu hiệu, là động lực để tin rằng dự án này chắc chắn sẽ mang đến những điều vô cùng thú vị.
Những mầm xanh của khu đất mới đã đâm chồi, những mầm xanh với nhiệm vụ là cây tiên phong. Tiên phong thì có nhiều đặc tính tốt, mạnh mẽ và thích nghi tốt, đó là lý do vườn chọn chuối và cỏ.
Một sự sống mới bắt đầu và hồi sinh lại mảnh đất, chờ đợi lứa cắt tỉa sinh khối đầu tiên và trồng thêm các cây khác sau cây tiên phong.
Không chỉ có cỏ, chuối mà công đoạn trồng cây của năm đầu tiên tương đối hoàn thành, các cây trồng sinh khối và cây gỗ cây rừng đã đầy đủ. Thêm nữa, nhiều loài cây bản địa cũng bắt đầu xuất hiện, góp phần phủ xanh những lối đi.
Công việc tiếp theo là chăm sóc và cắt tỉa để lấy sinh khối cải tạo cho khu vườn, những mầm xanh đã đâm chồi và vươn lên mạnh mẽ sau những được mưa dài, cảm giác thật thích mắt, nhiều chỗ cỏ và rác mọc dày và mùi đất bắt đầu thơm hơn, ẩm ướt hơn, nhiều giun dế và côn trùng. Khi đã có thức ăn thì bắt đầu có chim chóc rắn rít chuột xuất hiện.
Hệ sinh thái tự nhiên là vậy, từ từ và đầy đủ theo diễn thế sinh thái và vườn rừng là cả một hành trình làm nông nghiệp không phải chỉ một vài năm.
Bạn sẽ thắc mắc tại sao các cây trồng như cà phê, cây ăn quả, các cây thu hoạch lại chưa được trồng. Bởi vì vườn đang xây dựng và phục hồi lại nền đất, khi trồng cây xuống thì đã có sẵn nguồn dinh dưỡng và nền móng để phát triển, giống như để chặt cây với một chiếc rìu, người thợ sẽ dành thời gian để mài rìu thật bén rồi sẽ nhẹ nhàng đốn cây.
Trong giai đoạn này, đây là những việc mà nhà vườn đã làm:
Ở vườn có 3 loại cỏ là: va06, cỏ voi xanh không lông, cỏ sả lá lớn. Với chất lượng nguồn hom tốt nên va06 phát triển đồng đều và lên nhanh. Cỏ voi xanh thì nguồn hom còn non nên không đồng đều bằng va06. Cỏ sả lá lớn cũng phát triển rất đồng đều với nguồn hom chất lượng, đẻ nhánh rất nhanh và khỏe mạnh.
Với những lưu ý đó, khi trồng cỏ các bạn nên chọn những hom giống già đã có mầm, khi trồng mầm sẽ phát triển nhanh và có lực mạnh mẽ. Hom giống non thì sẽ dễ bị thối hoặc kém phát triển.
Tiếp đến là chuối: ưu tiên chọn những gốc chuối 1-2 năm tuổi, không chọn những gốc non vì khi trồng cũng dễ bị thối, chọn gốc tốt thì tốc độ nảy mầm và phát triển nhanh.
Chuối và cỏ là những giống cây dễ trồng nhất, bỏ ra đất cũng sống, nhưng khi làm vườn thì chúng ta cần chọn lọc kỹ, hạn chế công đi trồng lại, tốn chi phí và công sức, 1 lần trồng đi bằng 3 lần trồng lại.
Vườn rừng cần sự đa dạng các loại cây trồng và đa dạng tầng tán trên mặt đất, đa dạng tầng rễ dưới mặt đất (sẽ có bài viết chi tiết về sự đa dạng này).
Cùng với chuối và cỏ thì cây tiên phong thân gỗ là cây ở tầng cao nhất và ngoài những vai trò riêng thì cũng góp phần tạo sinh khối cho vườn rất lớn.
Không còn xa lạ gì với nông dân Tây Nguyên, cây muồng Đen là một loài cây mang nhiều đặc tính nổi trội, vì thế mà đã hơn 100 năm trước người Pháp đã nghiên cứu và trồng xen canh trong các đồn điền cà phê của họ.
Vậy những đặc tính nào mà Dalanka tiếp tục chọn cây muồng đen trong hệ thống vườn rừng:
- Là loài cây thân gỗ họ đậu cao từ 20-30 mét.
- Rễ ăn sâu giúp cải tạo và thông thoáng đất, hỗ trợ các tần cây có phần rễ cạn ở tầng trên.
- Chịu được sự cắt tỉa hàng năm để lấy sinh khối, hàng năm cho một lượng lớn sinh khối để cải tạo và tăng độ phì nhiêu cho đất.
- Thay lá và mọc lá mới đúng với mùa cà phê ra hoa và đậu quả non để giúp cây cà phê phân hóa mầm hoa cũng như bảo vệ che chắn cho trái non (một điều kì diệu mà chúng tôi đã thực hành và quan sát nhiều năm).
- Ngoài tác động cắt tỉa từ con người, có một loại sâu chỉ ăn lá muồng đen và trả xuống đất một lượng lớn phân sâu tự nhiên.
- Muồng đen vô cùng thích hợp cho cây hồ tiêu làm trụ sống, giúp cây tiêu sinh trưởng và phát triển tốt.
- Có thể ươm bằng hạt hoặc mua cây giống rất rẻ, sinh trưởng nhanh và k cần chăm sóc nhiều.
Với những đặc tính đó muồng đen xứng đáng là cây tiên phong thân gỗ hàng đầu để canh tác vườn rừng ở Tây Nguyên Việt Nam. Và cũng là cây trồng tạo nên bộ khung chính ở tầng cao nhất cho khu vườn bên cạnh các loại cây gỗ khác.
Với tiêu chí chọn những loại cây dễ tìm, chi phí rẻ, ít công chăm sóc, thích nghi tốt với khí hậu thổ nhưỡng, có nhiều công năng sử dụng giúp góp phần cải tạo đất và hệ sinh thái cũng như giảm chi phí đầu tư cho nông dân thì qua quá trình nghiên cứu và chọn lọc Dalanka ưu tiên cây muồng đen đầu tiên, tiếp theo là đến những cây khác.
Sau muồng đen, nhà vườn xuống giống những loại cây rừng thuộc nhóm gỗ quý: trắc, giáng hương, kate, sưa đỏ... Đây là những loại gỗ chậm phát triển, không dùng để khai thác sinh khối, không dùng để khai thác quả. Những loại cây gỗ này lớn chậm, nhưng rễ ăn rất sâu, thích nghi được thời tiết và khí hậu khắc nghiệt.
Có một điều đặc biệt các bạn có nhận ra: hầu hết các loại gỗ thuộc nhóm gỗ quý phần lớn là cây họ đậu, từ muồng đen, keo dậu, trắc, hương, cẩm lai…
Ngoài các giá trị về đa dạng sinh học và cải tạo đất, các cây gỗ này có giá trị lớn về mặt thương mại. Tuy vậy, nông trại không trồng những cây đó để khai thác gỗ mà trồng để giữ gìn và bảo tồn giá trị của tự nhiên cũng như giúp các bạn hiểu thêm về hệ sinh thái tự nhiên khi đến tham quan nông trại Vườn Rừng Dalanka Forest.
Thực vật bản địa là những loài cây tự sinh trưởng và phát triển ở các diễn thế sinh thái khác nhau tại một khu vực mà không cần trồng và chăm sóc.
Sau khi cải tạo lại từ ban đầu, nông trại để tự nhiên cho thực vật bản địa sinh trưởng, qua gần 2 tháng thì chúng tôi đã khảo sát có tới hơn 25 loài bao gồm các loại cỏ, dây leo, cây bụi đang phát triển. Đặc biệt phần lớn các loại này đều có tính thảo dược hoặc làm thực phẩm cho con người hoặc động vật.
Từ đó chúng ta thấy được sự kì diệu của tự nhiên, khi chưa cần tác động từ con người thì tự nhiên đã cung cấp thực phẩm cho con người. Thực phẩm là thảo dược mà thảo dược cũng dùng làm thực phẩm.
Mỗi loài sinh ra đều có chức năng và vai trò trong quần thể, ở mỗi thời gian và diễn thế sẽ thực hiện chức năng riêng. Điều quan trọng là người làm vườn cần thấu hiểu và vận dụng phù hợp để vận hành khu vườn của mình thuận theo tự nhiên.
Vườn rừng là một sự đa dạng nguồn thực phẩm, đa dạng giống loài, canh tác nông nghiệp nương theo tự nhiên là cả một quá trình học hỏi và áp dụng những quy luật của tự nhiên.
Giai đoạn đầu này, cỏ là loài cho lượng sinh khối nhiều nhất. Cỏ mọc cao lớn sẽ bắt đầu được cắt bỏ, cắt sát gốc.
Vậy là sau thời gian gieo trồng, thứ đầu tiên mà nông trại thu hoạch là sinh khối, thứ được mong chờ nhất hiện tại để tấp ủ cho vườn.
Một màu xanh tươi mới, cỏ sinh khối được cắt tủ và tấp vào cây trồng, cũng như tấp ủ vào khu vực dự trữ, khu vực dự trữ chính là khu vực năm tới sẽ xuống giống cây cà phê, cây trồng chính của nông trại.
Toàn bộ cây cối, cành lá sinh khối theo thời gian sẽ hoai mục dần và tạo thành mùn hữu cơ khi trồng lại những cây cà phê mới, đồng thời cũng giúp giữ ẩm một phần khu vườn và nơi để hệ vi sinh vật sinh sống và phát triển.
Có nhiều giải pháp và lựa chọn khi canh tác, còn tại nông trại vườn rừng chúng tôi chọn giải pháp nương theo tự nhiên để canh tác nông nghiệp bền vững. Tận dụng những thứ có sẵn tại chỗ để vận hành, vì nguồn lực tại chỗ thật sự là một chìa khoá lớn tiếp theo cho sự tái tạo và phục hồi môi trường sinh thái.
Những diễn biến mới của khu vườn sẽ được chúng tôi tiếp tục cập nhật, bạn cùng đón chờ và theo dõi tại đây -
Nhắc đến cây cà phê, ngay lập tức, chúng ta nhớ về hình ảnh những ly cà phê hương vị hấp dẫn. Nhưng có một món quà đặc biệt và thú vị cũng từ cây cà...
Xem bài viết
Nếu Arabica mang lại cảm giác dịu nhẹ thanh thoát như làn gió mát mẻ thoáng qua, thì Robusta lôi cuốn hấp dẫn đến kỳ lạ. Hương vị cá tính. Đậm đà....
Xem bài viết